16. Biến và Từ khóa - Variables and Keywords trong Python

Chúng ta đã nói qua về từ khóa, đúng hơn là đưa ra một bảng các từ khóa, nhưng không thảo luận gì cả, trong phần này, chúng ta sẽ thảo luận về biến và từ khóa trong Python.

Hãy tưởng tượng một tình huống thực tế.Chúng ta cần một chương trình:

-Hỏi tên khách.
-Hỏi số tiền tiết kiệm mỗi tháng của khách.
-Hỏi số năm khách đã gửi tiết kiệm.
-Tính ra tổng số tiền hiện tại khách có bằng cách nhân số tiền tiết kiệm mỗi tháng cho 12 sau đó nhân với số năm gửi tiết kiệm.
-In ra kết quả: Nguyễn Văn A, tổng số tiền tiết kiệm là 123456789 đồng...

Giả sử, chúng ta tiếp tục suy diễn tình huống trên ngoài đời thật, người hỏi là một nhân viên ngồi tại bàn làm việc với một cây bút và một vài tờ giấy. Cứ mỗi khách hàng tới, người nhân viên đó sẽ phải viết từng câu trả lời xuống giấy cho từng người...
Rõ ràng trong tình huống này người nhân viên có nhu cầu Lưu Tạm Thời mọi câu trả lời lên giấy, sau đó tính toán và ghi lại câu trả lời cuối cùng.

Nếu chúng ta lập trình một phần mềm nhằm giúp người nhân viên trên giải quyết mọi thứ nhanh hơn. Chúng ta sẽ cần "một cái gì đó" lưu lại tên, số tiền gửi mỗi tháng, số năm, kết quả.

"Một cái gì đó" chính là biến trong lập trình.

Biến (variable) được sử dụng để lưu trữ giá trị cho bài toán của các bạn. Hầu như mọi chương trình của các bạn đều sử dụng đến các biến, để khai báo biến trong C bạn cần:

•     Kiểu dữ liệu của biến đó là gì ? Ví dụ : int, long long, float, double...

•     Tên biến mà bạn muốn đặt cho nó là gì ? Ví dụ : tenKhach, soTienThang, soNam, tongCong...

•     Giá trị mà bạn muốn khởi tạo cho nó là gì? Nếu bạn khai báo biến mà không khởi tạo giá trị thì nó sẽ có giá trị ngẫu nhiên

  

Chúng ta cũng đã "vọc" qua rất nhiều chương trình với biến trong Python, điểm khác biệt so với C hay C++ là chúng ta không hề khai báo biến.

Python không có lệnh khai báo biến.
Một biến được tạo vào thời điểm bạn gán giá trị cho nó lần đầu tiên.

Các biến không cần phải khai báo và thậm chí có thể thay đổi kiểu dữ liệu sau khi chúng được đặt.
 

Tiếp tục với IDE Online, chúng ta sẽ viết code để hiểu thêm

x = 4       # x co kieu du lieu la so nguyen int
print(type(x))
x = "Sally" # x luc nay lai co kieu du lieu chuoi str
print(x)
print(type(x))

 

Bấm Run để chạy chương trình

 

 Một biến có thể có tên ngắn (như x và y) hoặc tên mang tính mô tả hơn (tuoi, tenLop, tenTruong). Quy tắc cho các biến Python:

•      Tên biến phải bắt đầu bằng một chữ cái hoặc ký tự gạch dưới

•      Tên biến không thể bắt đầu bằng số

•      Tên biến chỉ có thể chứa các ký tự chữ và số và dấu gạch dưới (A-z, 0-9 và _ )

•      Tên biến có phân biệt chữ hoa chữ thường (tuổi, Tuổi và AGE là ba biến khác nhau)

•      Tên biến không thể là bất kỳ từ khóa Python nào.
  

Đặt tên biến với nhiều từ

Đặt tên biến quá ngắn gọn có thể rất khó khăn để hiểu biến đó dùng để làm gì. Nhưng nếu đặt tên biến với nhiều từ mà không cẩn thận lại càng khó hiểu hơn.

Ví dụ, chúng ta muốn đặt tên biến lưu tên của khách hàng, ta sẽ viết như sau:

tenkhachhang

Sẽ dễ hiểu hơn nếu chúng ta áp dụng vài cách như sau:

Ngoại trừ từ đầu tiên, các từ tiếp theo viết hoa chữ đầu tiên

 

tenKhachHang

Viết hoa chữ đầu của tất cả các từ

 

TenKhachHang

Sử dụng dấu gạch dưới để phân cách các từ

 

ten_khach_hang

 

Nhiều giá trị cho nhiều biến

Python cho phép bạn gán giá trị cho nhiều biến trên một dòng, ví dụ

x, y, z = "Cam", "Dua", "Chuoi"

print(x)
print(y)
print(z)

 

Bấm Run để chạy chương trình

Giải nén một Tập hợp

Nếu bạn có một tập hợp các giá trị trong một danh sách (List), bộ dữ liệu (Tuple), v.v. Python cho phép bạn trích xuất các giá trị thành các biến. Điều này được gọi là giải nén.

Đây là ví dụ

fruits = ["Tao", "Chuoi", "Xoai"]
x, y, z = fruits

print(x)
print(y)
print(z)

Bấm Run để chạy chương trình

Từ khóa (Keyword)  

Python có một tập hợp các từ được xác định trước, gọi là Từ khóa (Keywwords), cùng với Mã định danh (Identifiers) sẽ tạo thành các câu có ý nghĩa khi sử dụng cùng nhau. Đây là các từ dành riêng và bạn không thể sử dụng chúng như là các hằng, biến hoặc cho bất kỳ tên định danh nào. Tất cả từ khóa trong Python là chỉ ở dạng chữ thường.

and	exec	not
assert	finally	or
break	for	pass
class	from	print
continue	global	raise
def	if	return
del	import	try
elif	in	while
else	is	with
except	lambda	yield

Chúng ta sẽ chỉ thử với một vài từ khóa

Ví dụ 1:

x = (5 > 3 and 5 < 10)

print(x)

Bấm Run chạy chương trình

Ví dụ 2:

def my_function(): # Dinh nghia mot ham
 print("Xin Chao Dat Viet Lap Trinh")

my_function()

Bấm Run để chạy chương trình

Phần tiếp theo

 

Phần trước