3.Cú pháp ngôn ngữ lập trình Python

Cú pháp (syntax) ngôn ngữ lập trình Python là tập hợp các quy tắc nhằm xác định cách thức để viết và dịch trong ngôn ngữ lập trình Python.

Tiếng Việt có ngữ pháp tiếng Việt, tiếng Anh có ngữ pháp tiếng Anh.

Ví dụ 1:

Đây là một cái nhà đẹp...là câu đúng ngữ pháp tiếng Việt.

Là nhà đẹp đây cái...là một câu vô nghĩa và có phần sai ngữ pháp

Ví dụ 2:

This is a beautiful house...là câu đúng ngữ pháp tiếng Anh.

A this beautiful is house...là câu vô nghĩa và sai ngữ pháp.

Tất cả ngôn ngữ lập trình, bao gồm ngôn ngữ Python, đều có những quy tắc "ngữ pháp" riêng và chúng ta phải tuân thủ các quy tắc đó.

Nói cách khác, cú pháp của ngôn ngữ Python chính là "ngữ pháp" của ngôn ngữ Python.

Để tiện theo dõi, chúng ta sẽ điểm qua một số vấn đề chính liên quan đến cú pháp (syntax) trong Python, sau đó, trong các bài tiếp theo chúng ta mới phân tích từng vấn đề cụ thể.

Thụt lề (Indentation) trong Python

• Thụt lề (Indentation) đề cập đến khoảng trắng ở đầu dòng mã.

• Trong khi ở các ngôn ngữ lập trình khác, việc thụt lề trong mã chỉ nhằm mục đích dễ đọc thì việc thụt lề trong Python rất quan trọng.

• Python sử dụng thụt lề để biểu thị một khối mã.

Chúng ta sẽ tạm thời sử dụng IDE Online để thử những chương trình Python đơn giản, những bài sau khi thảo luận về những dự án, chúng ta sẽ dùng PyCharm. 

Đây là một đoạn code rất đơn giản

if 5 > 2:
  print("So 5 lon hon so 2!")

Lưu ý khoảng trắng đầu dòng trước lệnh print

Bấm Run để chạy chương trình.

 

Bây giờ chúng ta thử canh dòng trên và dòng dưới đầu dòng ngang nhau. Bấm Run để chạy chương trình. Ta sẽ nhận được báo lỗi:

Số khoảng trắng ít nhất là 1 và thông thường là 4.

Chúng ta phải sử dụng số khoảng trắng bằng nhau trong cùng một khối lệnh, nếu không chúng ta cũng sẽ nhận được báo lỗi.

Ví dụ:

Đoạn code sau là hợp lệ

if 5 > 2:
    print("So 5 lon hon so 2!")
    print("So 5 lon hon so 2!")

Chạy thử chương trình

Nhưng đoạn code sau sẽ bị lỗi:

if 5 > 2:
  print("So 5 lon hon so 2!")
    print("So 5 lon hon so 2!")

Chạy thử chương trình

Biến trong Python

Chúng ta sẽ bàn chi tiết về biến trong các phần sau. Tạm thời chúng ta chấp nhận các biến được tạo ra khi chúng ta gán các giá trị cho chúng. 

Ví dụ:

x = 9

y = "Xin Chao Dat Viet Lap Trinh"

Trong đó x và y là các biến.

Chúng ta có thể sử dụng IDE Online để chạy thử

Chú thích (Comment) trong Python

Python hỗ trợ hai kiểu comment đó là comment 1 dòng và nhiều dòng. Trong Python, một dấu # được sử dụng để comment đơn dòng. Tất cả ký tự ở sau dấu # và kéo dài cho đến hết dòng đó thì được coi là một comment và được bỏ qua bởi trình thông dịch.

Ví dụ:

# day la comment 1
if 5 > 2:
    print("So 5 lon hon so 2!")
    print("So 5 lon hon so 2!")
x = 9
y = "Xin Chao Dat Viet Lap Trinh" # day la comment 2
print(x)
print(y)

Chạy thử chương trình

Python cũng hỗ trợ kiểu comment thứ hai, đó là kiểu comment đa dòng được cho bên trong trích dẫn tam (""" """)

Ví dụ:

# day la comment 1
if 5 > 2:
    print("So 5 lon hon so 2!")
    print("So 5 lon hon so 2!")
x = 9
y = "Xin Chao Dat Viet Lap Trinh" # day la comment 2
print(x)
print(y)
"""Day la comment
   nhieu dong"""

Chạy thử chương trình

Các lệnh đa dòng trên một dòng đơn trong Python

Dấu chấm phảy (;) cho phép xuất hiện nhiều lệnh trên một dòng đơn. Tất cả các lệnh được cung cấp này không bắt đầu một khối code mới.

Ví dụ:

# day la comment 1
if 5 > 2:
    print("So 5 lon hon so 2!");print("So 5 lon hon so 2!")
    
x = 9
y = "Xin Chao Dat Viet Lap Trinh" # day la comment 2
print(x)
print(y)
"""Day la comment
   nhieu dong"""

 

Chạy thử chương trình

 

 

Kiểu dữ liệu (data type) trong Python

Ta thấy mét, kilogram, mét khối, chữ cái, từ, câu...tất cả những cái đó là một cách mô tả và phân loại rõ ràng thông tin: dài bao nhiêu, nặng bao nhiêu, to bao nhiêu, gồm mấy chữ cái...

Trong ngôn ngữ lập trình cũng vậy, chúng ta cần một hệ thống tương tự nhằm mô tả và phân loại rõ ràng thông tin, và ta gọi đó là kiểu dữ liệu. 

Kiểu dữ liệu (data type) là cách để phân loại và mô tả cách dữ liệu được lưu trữ và xử lý trong ngôn ngữ lập trình. Nó giúp trình biên dịch hoặc trình thông dịch hiểu và quản lý cách lập trình viên muốn sử dụng dữ liệu.

Python có các kiểu dữ liệu:

• Numeric

• Sequence Type

• Boolean

• Set

• Dictionary

• Binary Types

 

Các lệnh trên nhiều dòng trong Python

Các lệnh trong Python có một nét đặc trưng là kết thúc với một newline (dòng mới). Tuy nhiên, Python cho phép sử dụng ký tự \ để chỉ rõ sự liên tục dòng.
 

Ví dụ:

tongCong= so_thu_nhat+ \
        so_thu_hai+ \
        so_thu_ba

Các lệnh được chứa bên trong các dấu ngoặc [], {}, hoặc () thì không cần sử dụng ký tự \.

Ví dụ:

ngayTrongTuan= ['Thu hai', 'Thu ba', 'Thu tu',
        'Thu nam', 'Thu sau']

Chúng ta sẽ thử với chương trình hiện tại. Đây là code:

# day la comment 1
if 5 > 2:
    print("So 5 lon hon so 2!");print("So 5 lon hon so 2!")
    
x = 9
y = "Xin Chao Dat Viet Lap Trinh" # day la comment 2
print(x)
print(y)
"""Day la comment
   nhieu dong"""
so_thu_nhat = 2
so_thu_hai =5
so_thu_ba =7
tongCong= so_thu_nhat+ \
        so_thu_hai+ \
        so_thu_ba
ngayTrongTuan= ['Thu hai', 'Thu ba', 'Thu tu',
        'Thu nam', 'Thu sau']
print(tongCong)        
print(ngayTrongTuan) 

 

Chạy chương trình

 

 

Phần tiếp theo

 

Phần trước